Kalkulacja podziałowa jest elementem kalkulacji kosztów przedsiębiorstwa. Polega na dzieleniu sumy kosztów całkowitych produkcji przez liczbę wyrobów. Wyróżniamy takie rodzaje kalkulacji, jak: prosta, współczynnikowa i fazowa.
Kalkulacja prosta
Kalkulacja podziałowa prosta znajduje zastosowanie w przedsiębiorstwach produkujących masowo jednorodny wyrób. Proces technologiczny wytwarzania produktu jest prosty i nieskomplikowany. Nie jest konieczny podział kosztów na bezpośrednie i pośrednie, bo wszystkie poniesione koszty dotyczą tylko jednego nośnika kosztów. Typowymi przedsiębiorstwami stosującymi ten rodzaj kalkulacji są między innymi: kopalnie, elektrownie, huty czy cementownie.
Kalkulacja współczynnikowa
Kalkulacja podziałowa współczynnikowa jest stosowana w przedsiębiorstwach produkujących masowo zróżnicowany asortyment wyrobów. Proces technologiczny jest dla wszystkich wyrobów bardzo zbliżony. Produkujemy wyroby z tych samych lub podobnych surowców, na takich samych maszynach i urządzeniach. Nie jest konieczny podział kosztów na bezpośrednie i pośrednie – tak jak w przypadku kalkulacji prostej. Jednak taki podział daje szerszy zakres informacji umożliwiających pełną analizę kosztów. Typowe zakłady produkcyjne stosujące kalkulację współczynnikową to:
– huty szkła (produkujące różne typy szyb),
– cementownie (wytwarzające różne typy cementu),
– zakłady papiernicze
– cukiernie
Kalkulację przeprowadzamy dla jednolitych, ustalonych w drodze przeliczenia, umownych przedmiotów kalkulacji. Są to tzw. jednostki kalkulacyjne. System przeliczenia różnych wyrobów, produkowanych w zbliżonych warunkach, opiera się na przyjęciu teoretycznych współczynników. Umożliwiają one sprowadzenie do poziomu porównywalności różnych produktów. Współczynniki te ustala się biorąc za podstawę cechę najlepiej charakteryzującą rozbieżności pomiędzy wyrobami. Mogą to być waga, rozmiary, objętość, pracochłonność wytwarzania, ilość elementów składowych itp.
Kalkulacja fazowa
Kalkulacja podziałowa fazowa (procesowa) jest stosowana w przedsiębiorstwach produkujących masowo lub wielkoseryjnie wyroby przechodzące przez różne etapy procesów technologicznych. Każda faza procesu kończy się przekazaniem częściowo przetworzonych produktów do następnego etapu produkcji. Ten typ kalkulacji jest stosowany m. in. przez:
– zakłady ceramiczne
– zakłady odzieżowe
– zakłady produkcji cukierniczej
– zakłady przetwórstwa spożywczego itp.
W zależności od tego jaką produkcją zajmuje się przedsiębiorstwo należy przeprowadzać odpowiednią kalkulację. Ułatwi to wyodrębnienie poszczególnych kosztów i zachowanie równowagi w firmie.