Stal nierdzewna, a właściwie poprawnie z technicznego punktu widzenia – nierdzewiejąca, to bardzo ciekawy materiał. Jej początki sięgają XIX w. kiedy odkryto, że połączenie żelaza i chromu chroni stal przed niekorzystnym wpływem kwaśnych substancji. Na początku XX w. niemieccy inżynierowie opatentowali takie połączenie metali i powoli znajdowała zastosowanie w coraz większych obszarach przemysłu.
Dlaczego stal nierdzewna nie rdzewieje?
Swoje unikalne właściwości zawdzięcza wysokiej, ponad 11-procentowej, zawartości chromu. Dzięki niemu na powierzchni stali powstaje bardzo cienka i silnie związana z podłożem warstwa tlenku chromu. Grubość tej warstwy wynosi zaledwie kilka atomów i dlatego jest niewidoczna dla ludzkiego oka. Zabezpiecza jednak stal przed dostępem tlenu i tworzeniem się tlenków i wodorotlenków żelaza, czyli rdzy.
Stal lepszego sortu
Poza odpornością na korozję stal nierdzewna ma także szereg innych zalet – można ją w 100% ponownie przetwarzać, nie wymaga konserwacji i nie reaguje z większością substancji. Z tego ostatniego powodu nazywana jest też stalą kwasoodporną i powszechnie stosowana w gastronomii i medycynie i przemyśle chemicznym. Odporność na promieniowanie UV, wysokie temperatury i zmienne warunki atmosferyczne to jej dodatkowe atuty. Ponadto wypolerowana lub wyszczotkowana powierzchnia takiej stali wygląda ładnie i elegancko..
Taśmy nierdzewne i sprężynowe
Jednym z produktów handlowych wytwarzanych ze stali nierdzewnej są taśmy. Dzieli się je na standardowe taśmy nierdzewne i taśmy sprężynowe i wykonuje wg norm EN10088-2, EN10151, EN10140 oraz EN ISO9445-1, EN10139. Precyzyjne taśmy dostępne są w grubościach nawet od 0,01 mm. Szerokości taśm to zakres 1 – 1000 mm, a długości minimalne w formatkach to 300 mm (ostateczne wymiary zależne są od producenta). Dostępne są też taśmy nawinięte na szpule o różnych średnicach.
Krawędzie mogą być wykonane jako:
- z zadziorami
- ostre bez zadziorów
- zawalcowane
- zaokrąglane
- zaokrąglane podwójnie
Taśmy standardowe wykonuje się z między innymi ze stali o gatunkach:
- 1.4016
- 1.4510
- 1.4521
- 1.4021
- 1.4028
- 1.4034
- 1.4301
- 1.4303
- 1.4306
- 1.4541
- 1.4401
- 1.4404
- 1.4541
- 1.4568
- 1.4571
Do produkcji taśm sprężynowych natomiast wykorzystuje się gatunki:
- 1.4310
- 1.4401
- 1.4404
- 1.4568
- 1.4034
Zastosowanie taśm
Taśmy znajdują szerokie zastosowanie jako surowiec do wykonania łopatek turbin, drobnych elementów maszyn, części zaworów hydraulicznych, narzędzi budowlanych, narzędzi stomatologicznych czy w przemyśle gastronomicznym i medycznym. Niewątpliwą przewagą nad blachami jest możliwe dostosowanie szerokości materiału do wielkości wywarzanego produktu, zminimalizowanie odpadów i optymalizacja przestrzeni magazynowej. Taśmy nierdzewne można także z powodzeniem stosować to mocowania przewodów wentylacyjnych i elektrycznych, słupów czy znaków. Szczególnie dobrze najadą się do mocowania ciężki i bardzo ciężkich ładunków – ze względu na dużą wytrzymałość na rozciąganie, rzędu 900 – 2200 MPa, oraz odporność na warunki atmosferyczne.
Z kolei z taśm sprężynowych można wytwarzać podkładki sprężynowe, wycieraczki samochodowe, narzędzia ślusarskie do otwierania zamków (tak zwane lock picks), ostrza pił (ze względu na odporność na wibracje), elementy zegarków, a przede wszystkim płaskie elementy sprężyste.
Obróbka
W porównaniu do stali niestopowej, tzw. “czarnej”, obróbka stali nierdzewnej jest nieco trudniejsza. Ze względu na wyższą wytrzymałość na rozciąganie jest wymaga większej siły przy obróbce plastycznej – tłoczeniu lub zginaniu. Jest też bardziej wymagająca przy przecinaniu. Przykładowo producenci giętarek do blach podają maksymalną grubość zaginanej blachy niestopowej ok. 2 większą niż blachy nierdzewnej. Należy też zwracać uwagę na wykorzystywane narzędzia – nie powinno się używać tych samych narzędzi do obróbki stali niestopowych i nierdzewnych. Przykład? Zwykłe cięcie szlifierką kątową, którą wcześniej przecinaliśmy stal czarną spowoduje zmianę składu chemicznego z miejscu cięcia i powstanie korozji!
Właściwie jedyną zalecaną metodą spawanie “nierdzewki” jest TIG, czyli spawanie elektrodą nietopliwą w atmosferze gazów obojętnych (argon, hel i ich mieszanki). Spoiny są estetyczne, bez odprysków i porów, z dobrym przetopem. Należy jednak mieć na uwadze, że stal sprężynowa należy do trudno spawalnych i straci swoje sprężyste właściwości po pogrzaniu do temperatury topnienia.